Expertisecentrum verduurzaming zorg
Kennis- en InnovatiePlatform
Maatschappelijk vastgoed
Het expertisecentrum ondersteunt de zorgsector onder andere door het opstellen van verduurzamingskaarten met gevalideerde informatie over verschillende CO2-emissiereducerende maatregelen, het verzorgen van innovatieworkshops, een centrale vraagbaak en het initiëren van onderzoek.
nieuws en media
Versterken en Verduurzamen van zorgvastgoed; een logische keuze
Op 10 september kwamen in BuildinG (Groningen) zorgorganisaties, bouwers, gemeenten bij elkaar voor een coronaproof bijeenkomst over de verduurzaming van het zorgvastgoed. Meer dan 40 locaties moeten vanwege de dreiging van aardbevingen versterkt worden. En juist dan, kun je ook maatregelen ter verduurzaming meenemen.
Het initiatief voor de bijeenkomst werd genomen door de Nationaal Coordinator Groningen die alle betrokken partijen uit het zogenaamde Groninger Zorgakkoord had uitgenodigd om de meekoppelkansen vanuit het oogpunt verduurzaming in kaart te brengen. Want er ligt voor de zorgsector nogal een ambitie; 49% directe CO2 emissie reductie in 2030 en 95% in 2050.
Het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ), één van de kennis-en innovatieplatformen die voortkomt uit het Klimaatakkoord, nam de aanwezigen mee in de ambities, aanpak en tijdslijnen van de verduurzamingsoperatie.
Via een heldere uiteenzetting werden de verschillende kaders voor verduurzaming en de invloed van het klimaatakkkoord voor de zorgsector uiteengezet; de voor de sector geldende afspraak voor ‘vrijwillige verduurzaming’ op een natuurlijk moment kan in Groningen worden gekoppeld met de verstevigingsoperatie. Met behulp van een portefeuilleroutekaart kunnen zorginstellingen bepalen welke maatregelen zij in welk pand wensen te nemen en wat de verwachtte kosten en baten zijn, zowel in euro’s als in reductie van CO2 en energie. Het EVZ gaf voorlichting over de manier waarop een portefeuilleroutekaart gemaakt kan worden.
Tegelijkertijd zijn zorginstellingen onderdeel van hun omgeving; waarin gemeenten ook plannen maken zoals de Transitievisie Warmte en Wijkgerichte Aanpak. Zorginstellingen kunnen, met hun energievraag en -systemen, een rol kunnen spelen bij het haalbaar maken van duurzame alternatieven. Afstemming tussen gemeenten en de zorginstelling is cruciaal, zowel in ambitie, als in tijdlijnen. Ook hier gaf het EVZ een helder advies; ga met elkaar in gesprek.
Online congres Duurzame Zorg 1 oktober 2020
De zorg kan en moet duurzamer. Om dat voor elkaar te krijgen, draagt iedereen bij; van bestuurder tot zorgprofessional en van facilitair manager tot inkoper en farmaceut. Samen zorgen we voor een duurzame zorg.
Iedereen doet wat. Ook de vastgoedexpert!
Programma
Het congres is zo ingericht dat je op elk moment kunt in- en uitstappen. Je bent flexibel om deel te nemen aan de sessies die jou het meest interesseren. Voor vastgoedexperts is voornamelijk de eerste talkshow interessant. Deze talkshow vindt plaats van 13:15 tot 14:15 en gaat over pijler 1 van de Green Deal Duurzame Zorg: CO2-reductie. Zo komt onder andere aan bod:
> Hoe kan het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed samen met overheden, bestuurders en zorginstellingen aangepakt worden?
> Een best practice van de wijkgerichte aanpak. De gemeente Alphen aan den Rijn werkt samen met het Alrijne ziekenhuis bij het verduurzamen van het maatschappelijk vastgoed. Hoe gaat zo’n samenwerking in z’n werk en wat komt hierbij kijken?
> Een presentatie over de ontzorgingstool voor het verduurzamen van vastgoed
Daarnaast is ook een sessie van de tweede, aansluitende talkshow aan te raden (talkshow 2: thema pijler 4, gezondheidsbevorderende zorgomgeving). Tijdens deze sessie nemen we een kijkje bij het Prinses Maxima Centrum. Door middel van ontwerp en architectuur biedt het gebouw een gezonde leefomgeving aan patiënten, medewerkers en bezoekers.
Eerste co2-routekaarten care
Careyn en GGZ Breburg hebben een eerste CO2-routekaart gemaakt voor hun vastgoed. Dat betekent dat ze in kaart brengen met welke maatregelen ze voor hun vastgoed 50% CO2-reductie kunnen halen in 2030 en via welke route ze bijna CO2-neutraal kunnen worden in 2050. Ze gebruikten daarvoor de CO2-reductietool die speciaal voor de zorg is ontwikkeld door het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg.
GGZ Breburg het de routekaart uitgewerkt voor twee grote locaties. Voor de rest van het vastgoed is de basis gelegd door de verplichte energiebesparingsmaatregelen in te plannen. Voor alle locaties samen wordt nu een reductie van 44% berekend. Voor 2050 gaapt er nog wel een groot gat met het doel van 95% CO2-reductie. Maurice Roovers, projectleider duurzaamheid van GGZ Breburg is erg enthousiast over het opstellen van deze routekaarten omdat je dan naar je doel toeloopt in plaats van uitgaat van wat je op de korte termijn kunt doen. Het helpt ook bij keuzes voor renovatie of nieuwbouw of afstoten en het verduurzamen van het Meerjarenonderhoudsplan.
De ervaring van Facilitair manager Careyn Arno van der Spek laat zien dat de eerste stappen een goed begin opleveren. Zowel voor de energietransitie als draagvlak in de organisatie. Het reductiepotentieel is al voor 70% van het vastgoed goed in kaart gebracht en de doelstelling om in 2030 50% CO2 te reduceren ligt voor het eigen vastgoed binnen handbereik. De aanpak wordt volledig ondersteund door manager facility management Careyn Paul Mulder. Het inzicht in het terugverdienen van de investeringen was hiervoor belangrijk. De resultaten worden in de vorm van het Meerjarenonderhoudsplan gecommuniceerd naar de Directie en Raad van Bestuur.
Te hoge uitgaven aan energiekosten in de langdurige zorg
In 2018 waren de gemiddelde energiekosten in de langdurige zorg €137 per cliënt per maand, terwijl de vergoeding van de zorgkantoren blijft steken op €100. Circa 75% van de zorgaanbieders geeft meer uit aan energie dan er vergoed wordt en betaalt de energierekening deels met geld bestemd voor zorg. Dit is voor veel instellingen een extra reden om aan energiebesparing te werken. Het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ) onderzocht de verhouding tussen de energiekosten in de langdurige zorg en de vergoeding die daarvoor beschikbaar is vanuit de zorgkantoren.
Lees de resultaten in de publicatie "Te hoge uitgaven aan energiekosten in de langdurige zorg".
EED en de portefeuilleroutekaart
31 december 2020 is de deadline voor het inleveren van de tweede energie-rapportage van de EED voor zorginstellingen met meer dan 250 medewerkers. Daarnaast zijn veel ziekenhuizen en zorginstellingen bezig met het opstellen van hun portefeuilleroutekaart.
Om dubbel werk te voorkomen heeft het EVZ voor de care een passend format gemaakt vanuit de portefeuilleroutekaart dat aansluit op de EED en gebruikt kan worden als invulling van de EED-plicht.
Voor care-instellingen en revalidatiecentra
Care instellingen en revalidatiecentra kunnen een ingevulde CO2-Reductietool met een beknopt EED-format gebruiken als invulling van het EED-rapport. Met RVO en het ministerie van EZK zijn afspraken over dit format gemaakt. De branches (NVZ, Actiz, VGN en de Nederlandse GGZ) ondersteunen deze aanpak. Kijk hiervoor bij de portefeuilleroutekaart care.
Voor ziekenhuizen
Ziekenhuizen kunnen met de handleiding en het format voor de portefeuilleroutekaart aan de slag. Kijk hiervoor bij de portefeuilleroutekaart cure. Voor de EED is RVO hier nog niet mee akkoord. Ziekenhuizen voldoen aan de EED met een keurmerk zoals de Milieuthermometer Zorg brons of hoger of moeten aan de slag met het RVO format voor de EED. TNO bespreekt nog of de handleiding routekaart met enige aanpassing ook als richtlijn kan voldoen.
Resultaten van 2 jaar Green Deal Arnhemse zorg
Arnhemse zorginstellingen halen in 2 jaar het keurmerk Milieuthermometer Zorg en maken duurzaam onderdeel van hun bedrijfsvoering. In de brochure toont elke instelling zijn ambitie en voorbeelden waar aan gewerkt wordt. Te lezen is dat de aandacht voor duurzaam in alle Arnhemse instellingen enorm is toegenomen en de basis voor de energietransitie is gelegd. De samenwerking wordt in 2020 in Arnhem voorgezet.
ENERGIEPRESTATIE GEBOUWEN
Op deze website lees je meer over de ontwikkelingen rondom de nieuwe bepalingsmethode voor de energieprestatie van gebouwen. In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geeft NEN invulling aan de vernieuwing van het stelsel Energieprestatie Gebouwen en de daarbij behorende bepalingsmethode.
UTRECHTSE ZORGINSTELLINGEN WERKEN AAN CO2-REDUCTIE VAN HUN VASTGOED
Tien Utrechtse zorginstellingen werken aan CO2-reductie: zij maken ieder een routekaart voor de verduurzaming van hun vastgoed. Ze gebruiken daarbij de CO2-reductietool van het EVZ. Hun eerste ervaringen met de tool zijn positief. Ellen Evertzen, Manager facilitaire zaken van De Hoogstraat Revalidatie: “De tool ondersteunt het werken aan CO2-reductie op meerdere fronten.”
Eerste Verduurzamingskaarten gepubliceerd
Wij hebben in een aantal Verduurzamingskaarten interessante technologieën die zorginstellingen kunnen helpen hun vastgoed te verduurzamen beschreven. Hierbij ligt de nadruk op hoe een technologie in de praktijk bij care- en cure-instellingen functioneert. Met ervaringen uit de praktijk, voorwaarden voor succesvolle toepassing en reële kosten en opbrengsten willen wij de techneut en de bestuurder helpen een onderbouwde beslissing te kunnen maken. Er staan al verduurzamingskaarten online over zonnepanelen, LED verlichting, adiabatische bevochtiging en centrifugale koelmachines.
Eerste CASESTUDY gepubliceerd
Het EVZ beschrijft in een aantal casestudies duurzame bouwprojecten bij zorginstellingen. Hiermee ontsluiten we goede voorbeelden van verduurzaming, met als doel om de sector te inspireren en geleerde lessen te delen.
FEEDBACK OP ROUTEKAART
Vanuit het EVZ bieden wij aan om vrijblijvende feedback op de opgestelde portefeuilleroutekaart te geven. Het EVZ zal feedback geven op o.a. het aangehouden format op basis van de handleiding, de volledigheid van de routekaart alsmede de maatregelen en de concreetheid daarvan. Deze feedback is vrijblijvend van aard, je bent dus niet verplicht dit over te nemen. Wij hopen met deze service vanuit het EVZ optimaal te ondersteunen bij het tot stand komen van de portefeuilleroutekaarten.
Een portefeuilleroutekaart aanleveren kan door deze te mailen naar info@milieuplatformzorg.nl
OPROEP VOORBEELDEN VERDUURZAMING IN DE ZORG
Voor het expertisecentrum zijn wij hard op zoek naar voorbeelden van verduurzaming in zorgvastgoed.
Zijn jullie bezig met het plaatsen van LED verlichting, verwarmen jullie via een warmtepomp, handhaven jullie een duurzaam inkoopbeleid of zijn jullie op een andere manier bezig met het verduurzamen van het vastgoed? Dan horen wij dit graag.
Door voorbeelden met ons te delen neemt de praktijkkennis over verduurzaming toe en wordt verduurzaming in de zorg voor iedereen bereikbaar!
START ONDERZOEK LUCHTBEVOCHTIGING IN ZIEKENHUIZEN
Energiereductie (CO2-emissie) is een van de speerpunten binnen de huidige zorghuisvesting en is opgetekend in de Green Deal. Een ziekenhuis vraagt veel geconditioneerde lucht om het binnenklimaat te reguleren, dit is een belangrijke component in het energiegebruik van ziekenhuizen. Luchtbevochtiging is hier een onderdeel van en wordt veelal gerealiseerd door stoombevochtiging waarbij gas de primaire energiebron is. Luchtbevochtiging in ziekenhuizen wordt gezien als tweeledig. Enerzijds is het doel patiëntveiligheid wat zich uit in bevochtiging van de operatieafdeling, anderzijds wordt het soms toegepast in volledige ziekenhuizen om patiënt- en medewerkerscomfort te waarborgen.
De algehele probleemstelling vormt zich daarom rond de vraag welke mogelijkheden er zijn om de eisen voor luchtbevochtiging binnen ziekenhuizen te definiëren of waar nodig bij te stellen zonder de primaire taken negatief te beïnvloeden. Een tweede insteek is om te kijken hoe bevochtiging op een meer efficiënte manier gerealiseerd kan worden bij gelijkblijvende kwaliteit van lucht zoals deze gerealiseerd wordt met stoombevochtiging.
TNO en de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) voeren dit onderzoek uit binnen het programma van het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ). De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en de Nederlandse vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) ondersteunen dit onderzoek financieel. In de komende weken zal een begin gemaakt worden met een systematische literatuurstudie om de huidige stand van zaken in kaart te brengen en een inventarisatie van mogelijke bevochtigingstechnieken die geschikt kunnen zijn voor ziekenhuizen. Deskundigen van de NVZ/NFU worden betrokken als klankbordgroep en deze zomer worden de resultaten gepubliceerd.
Voor meer informatie:
Roberto Traversari, roberto.traversari@tno.nl
Karin Kompatscher, karin.kompatscher@tno.nl
Marcel Loomans, M.G.L.C.Loomans@tue.nl
Emelieke Huisman, emelieke.huisman@hu.nl
PUBLICATIE: 199 ENERGIEMAATREGELEN TOEGELICHT
Er staat een nieuwe publicatie op de site van het expertisecentrum verduurzaming zorg! De publicatie "199 Erkende Maatregelen Energiebesparing voor zelfstandig moment voor Ziekenhuizen en Zorginstellingen toegelicht" is ontwikkeld door Stimular en MPZ. Deze publicatie geeft kort en bondige tekst en uitleg bij een grote verscheidenheid maatregelen die relevant zijn voor de zorg, waaronder erkende maatregelen.
PUBLICATIE: 34 ERKENDE MAATREGELEN TOEGELICHT
Een door Stimular en MPZ ontwikkelde publicatie is toegevoegd aan de site van het expertisecentrum verduurzaming zorg: "34 Erkende Maatregelen Energiebesparing voor zelfstandig moment voor Ziekenhuizen en Zorginstellingen toegelicht". Deze publicatie geeft kort en bondige tekst en uitleg bij enkele van de meest relevante erkende maatregelen voor energiebesparing in de zorg.
OPROEP CONTACTEN VASTGOEDMEDEWERKERS
Het expertisecentrum verduurzaming zorg werkt eraan om zorgorganisaties te voorzien van praktische kennis voor energiebesparing en het werken met portefeuille-routekaarten voor CO2-reductie. Dit expertisecentrum is voortgekomen uit de Green Deal Zorg met het Rijk en wordt ondersteund door de zorgbranches. Hiermee wordt voor de sector praktische kennis voor de energietransitie bijeengebracht, ontwikkeld en ontsloten.
Om vastgoedmedewerkers van zorginstellingen van kennis te voorzien, en om voor de branche te achterhalen waar de zorgorganisaties behoefte aan hebben, bouwt het expertisecentrum aan een netwerk. De vraag aan zorginstellingen is om de contactgegevens van betrokken medewerkers bij het verduurzamen van vastgoed in deze korte vragenlijst beschikbaar willen stellen, en/of deze vragenlijst naar de relevante personen in de organisatie door te sturen. Meerdere personen kunnen zich opgeven.
VERSLAG ROUTEKAARTBIJEENKOMSTEN CURE
Op 10 december heeft een bijeenkomst plaatsgevonden over de verduurzaming van ziekenhuizen en het daarvoor opstellen van portefeuilleroutekaarten. Deze bijeenkomst was door de NVZ georganiseerd met een uitdagend programma. Een groot aantal ziekenhuizen was vertegenwoordigd op het niveau van facility manager, bouwdirecteur en milieu- en energiecoördinator. Als eerst heeft Janneke Baars (NVZ) uiteengezet wat de relatie is tussen het Klimaatakkoord en de Green Deal Duurzame Zorg 2.0. Daarnaast heeft ze aangegeven waarom het belangrijk is om portefeuilleroutekaarten op te stellen en dat hiervoor een handleiding wordt opgesteld. Deze handleiding wordt in een pilot met vijf ziekenhuizen verfijnd en zal eind januari 2020 beschikbaar komen voor de sector. De NVZ heeft de insteek dat zorginstellingen op basis van deze handleiding een eigen portefeuilleroutekaart opstellen die eind 2020 gereed is. Vervolgens heeft Roberto Traversari (TNO) een presentatie gegeven over het tot stand komen van de sectorale routekaarten care en cure en is hij ingegaan op de uitgangspunten en achtergronden. Ook heeft Roberto een doorkijkje gegeven hoe je tot een portefeuilleroutekaart kunt komen, en is ingegaan op de rol van het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ) (www.dezorgduurzaam.nl). Door het St Jansdal ziekenhuis is samen met Enodes (projecteider wijkgerichte aanpak gemeente Lelystad) ingegaan op de kansen die de portefeuilleroutekaart en het warmteplan van de gemeente bieden als deze trajecten bij elkaar komen. Vanuit het Milieuplatform Zorgsector is door Adriaan van Engelen ingegaan op de tools waarmee eenvoudig het effect van maatregelen in de care en mogelijk bij categorale ziekenhuizen in beeld kunnen worden gebracht. Dit kan uitstekend dienen als onderlegger bij de discussie over de verduurzaming binnen zorgorganisaties. Deze tool is via het EVZ te benaderen. Begin 2020 zal ook een CO2-emissiereductie-rekentool voor de ziekenhuizen via het EVZ beschikbaar komen.
Als afsluiting is aan de hand van stellingen gediscussieerd over waaraan vanuit de sector behoefte is en hoe het EVZ daar een bijdrage aan kan leveren. Opvallend was met name het aantal aanwezigen dat vond dat er onderzoek moest komen naar de mogelijkheden en alternatieven voor luchtbevochtiging. Momenteel wordt dat doorgaans middels stoom ingevuld en dat is een belangrijk knelpunt om vergaand van het aardgas af te komen. Ook bleek slechts 50% van de aanwezigen reeds in dialoog te zijn met de gemeente om te verkennen welke mogelijkheden de warmteplannen van de gemeente bieden.
Als belangrijkste uitdaging om met CO2-emissiereducerende maatregelen aan de gang te gaan zien de aanwezigen onder andere de financiering en bekostiging van de benodigde investeringen, het creëren van draagvlak binnen de organisatie, het betrekken van de bestuurders, de techniek en aanwezige kennis. Volgens de aanwezigen leeft verduurzaming onder zorgprofessionals minder dan bij bestuurders en facilitair- en vastgoedmedewerkers. Ongeveer 95% van de respondenten verwacht voor eind 2020 een portefeuilleroutekaart te hebben opgesteld. Ook hebben de aanwezigen nog een groot aantal onderwerpen aangedragen waar de NVZ een rol bij zou kunnen spelen. Dit betreft o.a. informatieoverdracht, delen van goede voorbeelden, duurzaamheid op de agenda van de bestuurders krijgen, oplossingsrichtingen voor de financiering en bekostiging van niet-rendabele maatregelen en eenduidige en consistente regelgeving.
VERSLAG ROUTEKAARTBIJEENKOMSTEN CARE
Lees hier het verslag van de CO2-routekaartbijeenkomsten voor de care die op 9 november, 13 november en 25 november 2019 plaatsvonden.
Gemist? Er wordt nog een bijeenkomst voor care-instellingen gepland op 21 januari 2020. Zie de pagina bijeenkomsten.
KLIMAAT- EN ENERGIEVERKENNING 2019 GEPUBLICEERD
"De Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2019 geeft een geactualiseerd beeld van de nationale broeikasgasuitstoot en het energiesysteem tot en met 2030. De KEV verschijnt jaarlijks conform de Klimaatwet uit 2019 en komt in de plaats van de eerdere Nationale Energieverkenningen (NEV)."
HET EXPERTISECENTRUM VERDUURZAMING ZORG IN BOUWEN AAN DE ZORG
eriodiek worden vanuit het expertisecentrum verduurzaming zorg columns geschreven voor het platform over bouw en ontwikkeling in de zorg; Bouwen in de zorg. Volg de knop hieronder voor de eerste van deze artikelen die de kaders van het expertisecentrum schetst.
PERSBERICHT LANCERING EXPERTISECENTRUM VERDUURZAMING ZORG
Tijdens de themasessie "Van sectorale routekaart cure naar portefeuille-routekaart" waren ca. 30 deelnemers aanwezig. Als aftrap heeft TNO een korte presentatie gegeven over de achtergrond en het tot stand komen van de sectorale en portefeuille-routekaarten. Vervolgens heeft Rijnstate aangegeven hoe het opstellen van een portefeuille-routekaart hun helpt in de toekomstige keuzes m.b.t. het aanpassen, afstoten en nieuw realiseren van vastgoedlocaties. Tijdens de open en constructieve discussie bleek dat een aantal ziekenhuizen reeds bezig is met hun portefeuilleroutekaart. De belangrijkste discussie ging met name over de uitgangspunten betreffende CO2-emissiefactoren, het karakter van de portefeuille-routekaart (verplichten of vrijblijvend), de routekaart in relatie tot de andere verplichtingen zoals de informatieplicht en EED-rapportage en hoe moet worden omgegaan met huur- en verhuurpanden.
Nieuwsbericht RVO over het Kennis- en Innovatieplatform maatschappelijk vastgoed.
Doc2026 V2.pdf